«ریزش مو» یک عبارت آشنا است که همه ما نه تنها بارها درباره آن خوانده‌ایم، بلکه آن را تجربه هم کرده‌ایم. گاهی ریزش مو به دلایل ساده‌ای مانند تغذیه ناسالم و یا رژیم غذایی سخت ایجاد میشود، اما همیشه علت از دست دادن مو اینقدر ساده نیست. گاهی تغییرات در هورمون‌های بدن، می‌توانند سبب ریزش موها شوند. به این نوع ریزش مو «ریزش موی هورمونی» گفته میشود.
بیایید ببینیم مفهوم ریزش موی هورمونی چیست، چه وقت ایجاد میشود و چطور می‌توان از آن جلوگیری کرد. بسیاری از علائم عدم تعادل هورمونی (مثل اضافه وزن، مشکلات پوستی و ریزش مو) باعث تأثیر منفی روی اعتماد به نفس و رضایت زنان از ظاهر خود می شود.
در حالی که معمولاً تصور می شود که ریزش مو یک مشکل اختصاصی در مردان است، اما تعداد زیادی از زنان در طول زندگی خود مشکلات ریزش مو (غالباً تحت اثر مشکلات هورمونی) را تجربه می کنند. خوشبختانه، روش های متعددی برای درمان ریزش موی هورمونی وجود دارد. در ادامه به دلایل ریزش مو در زنان، نقش هورمون ها در آن و راه های مقابله با ریزش موی هورمونی خواهیم پرداخت.
اگر اخیراً متوجه ریزش مو یا نازکی تار های مو خود شده اید، تنها راه درمان قطعی این مشکل، تشخیص علت زمینه ای آن است. ریزش مو در بسیاری از موارد، نوعی زنگ خطر بدن شما برای وجود مشکلی زمینه ای است که نیاز به توجه فوری دارد. این علل زمینه ای، می تواند عدم تعادل هورمونی بدن شما باشد. با وجود اینکه ژنتیک از رایج ترین علل ریزش مو در زنان محسوب می شود، اما در برخی از بیماران علت زمینه ای ریزش مو متفاوت است.
ریزش موی هورمونی چیست؟
ریزش موی هورمونی به نازک شدن یا ریزش موی ناشی از عدم تعادل در هورمون‌های بدن گفته میشود. هورمون‌ها، پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف را تنظیم می‌کنند. برخی از این هورمون‌ها، مانند آندروژن‌ها (به‌عنوان مثال، تستوسترون و مشتقات دی هیدروتستوسترون یا DHT)، می‌توانند بر چرخه رشد مو تأثیر بگذارند.
هنگامی‌که سطح برخی از هورمون‌ها افزایش یا کاهش می‌یابد، فاز رشد مو (آناژن) کوتاه شده و مرحله استراحت (تلوژن) طولانی‌تر میشود؛ نتیجه این تغییر، ریزش مو است.
دلایل ریزش مو هورمونی
ریزش مو هورمونی به دلیل تغییر در سطح هورمون‌ها ایجاد میشود. دلایل زیر باعث می‌شوند که هورمون‌های موثر بر رشد مو مانند آندروژن‌ها (تستوسترون و دی هیدروتستوسترون یا DHT)، استروژن، پروژسترون، کورتیزول و هورمون‌های تیروئید (تیروکسین و تری یدوتیرونین) تغییر کنند و در نتیجه موها بریزد.
- آلوپسی آندروژنتیک: یک بیماری ژنتیکی تحت‌تأثیر افزایش آندروژن‌ها، به‌ویژه دی هیدروتستوسترون (DHT) است که می‌تواند فولیکول‌های مو را کوچک کرده و منجر به نازک‌شدن و ریزش مو شود.
- یائسگی: تغییرات هورمونی در دوران یائسگی، مانند کاهش استروژن و پروژسترون، می‌تواند منجر به‌افزایش آندروژن‌ها شود و به ریزش مو کمک کند.
- بارداری و پس از زایمان: نوسانات هورمونی در دوران بارداری و بعد از آن می‌تواند باعث ریزش موی موقت شود که به‌عنوان آلوپسی پس از زایمان شناخته میشود. این نوع ریزش موی هورمونی به دلیل تغییرات در سطح استروژن است.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): این بیماری با عدم تعادل هورمون‌های موثر در تولید مثل مشخص میشود که منجر به‌افزایش سطح آندروژن شده که خود می‌تواند باعث نازک‌شدن و ریزش مو شود.
- اختلالات تیروئید: هم پرکاری تیروئید و هم کم‌کاری تیروئید می‌توانند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند و چرخه رشد مو را مختل کند.
- داروهای ضد بارداری: شروع یا توقف داروهای ضد بارداری هورمونی می‌تواند به دلیل تغییر در سطح هورمون‌ها باعث ریزش موقت مو شود.
- استرس: استرس مزمن می‌تواند منجر به عدم تعادل در هورمون‌های استرس مانند کورتیزول شده و سبب ریزش مو شود.
- اختلالات غدد فوق کلیوی: بیماری‌هایی که بر غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارد، می تواند تولید هورمون کورتیزول را تغییر داده و منجر به ریزش مو شوند.
علائم ریزش موی هورمونی
برخلاف ریزش موی ناشی از شیمی‌درمانی، سوء تغذیه یا اختلالات خودایمنی، ریزش موی هورمونی تدریجی است. علائم ریزش موی هورمونی شامل نازک‌شدن تدریجی موهای سر، ریزش قابل توجه مو، عقب‌رفتن خط رویش مو و خالی‌شدن شقیقه‌ها، نازک‌شدن موهای زنان و گاهی اوقات افزایش ریزش مو به‌دنبال تغییرات هورمونی مانند بارداری، یائسگی، یا شروع یا توقف مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی است.
عکس ریزش موی هورمونی:
راه‌های جلوگیری از ریزش موی هورمونی
پیشگیری از ریزش موی هورمونی همیشه امکان‌پذیر نیست. با این حال، استراتژی‌های زیر در بسیاری از موارد می‌تواند مانع از تغییر هورمون‌ها و ریزش مو شود.
- دارو: در صورت تجویز پزشک، استفاده دائم داروهایی مانند ماینوکسیدیل یا فیناستراید می‌تواند اثرات ناشی از تغییرات هورمون‌ها را کم کرده و ریزش مو را متوقف و یا معکوس کند.
- رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی متعادل غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، مخصوصا بیوتین، آهن و روی، موها را سالم نگه می‌دارد.
- مدیریت استرس: تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا، مدیتیشن و ورزش منظم به تعادل هورمون‌های استرس مانند کورتیزول کمک می‌کند.
- هورمون‌درمانی: گاهی برای شرایطی مانند یائسگی یا سندرم تخمدان پلی کیستیک، هورمون‌درمانی می‌تواند تغییرات هورمون‌ها را به‌حداقل رسانده و ریزش مو را کاهش دهد. با این حال این روش همیشه توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند شانس ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
- مکمل‌های طبیعی: پس از مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه، مکمل‌هایی مانند ویتامین D را مصرف کنید که هورمون‌ها را متعادل نگه می‌دارد.
- تغییر سبک زندگی: سیگار را کاهش دهید، زیرا می‌تواند بر سلامت مو و تعادل هورمونی تأثیر منفی بگذارد.
انواع درمان‌های ریزش موی هورمونی
برای درمان ریزش موی هورمونی، براساس نوع هورمونی که سبب ریزش شده است، پزشک یک یا ترکیبی از درمان‌های زیر را تجویز می‌کند.
درمان‌های موضعی
- ماینوکسیدیل: محلول موضعی که رشد مو را تحریک کرده و ریزش مو را کند می‌کند.
- محلول‌های تقویت‌کننده رشد مو
داروهای خوراکی
- فیناستراید: داروی تجویزی که سطح DHT را کاهش داده و ریزش مو را در مردان و گاهی زنان کاهش میدهد.
- اسپیرونولاکتون: اغلب برای زنان تجویز میشود؛ گیرنده‌های آندروژن را مسدود کرده و تولید آندروژن را کاهش میدهد.
هورمون‌درمانی
- درمان جایگزین هورمونی (HRT): برای متعادل‌کردن سطح استروژن و پروژسترون در زنان یائسه استفاده میشود.
- داروهای ضد بارداری خوراکی: در صورت تجویز، می‌توانند به تنظیم هورمون‌ها در زنان مبتلا به PCOS یا سایر عدم تعادل‌های هورمونی کمک کنند.
مکمل‌های غذایی
- بیوتین، روی و آهن: این‌ها مکمل‌هایی هستند که از سلامت کلی مو حمایت می‌کنند.
- Saw Palmetto: یک مکمل طبیعی که اعتقاد بر این است که سطح DHT را کاهش میدهد.
درمان‌های کلینیکی
- جراحی کاشت مو: یک گزینه جراحی برای ریزش موی پیشرفته
- درمان پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): شامل تزریق پی آر پی به پوست سر، برای تحریک رشد مو است.
سطح نامتعادل کدام هورمون ها بر مو تاثیر گذار است؟
رایج ترین نوع ریزش مو در زنان و مردان، آلوپسی آندروژنیک (که با نام آلوپسی آندروژنتیک نیز شناخته می شود) یا طاسی با الگوی زنانه یا مردانه نام دارد. نتايج یکی از تحقیقات انجام شده در سال 2020 (که در ژورنال بین المللی علم مولکولی منتشر شد) نشان می دهد که ریزش موی آندروژنیک بعد از سن بلوغ آغاز می شود. طاسی آندروژنیک می تواند موروثی یا هورمونی باشد. به گفته ی انجمن ریزش موی آمریکا، مشکلات هورمونی زیر می توانند باعث بروز ریزش موی هورمونی شوند:
- سطح بالای هورمون تستوسترون
- سطح بالای هورمون کورتیزول
- سطح بالا یا پایین هورمون تیروئید
«با اختلاف، بدترین و رایج ترین هورمونی که باعث ریزش موی هورمونی می شود «هورمون کورتیزول» است، که با نام «هورمون استرس» شناخته می شود. استرس می تواند منجر به افلوویوم تلوژن شود». چرخه ی مو به طور معمول دارای سه مرحله است: 1- آناژن یا مرحله ی رشد؛ 2-کاتاژن یا فاز انتقالی؛ 3-تلوژن یا فاز استراحت. تلوژن افلوویوم معمولاً با فاز تلوژن (استراحت) همراه است و به طور معمول 5 تا 10 درصد از موی یک فرد در این مرحله ریزش پیدا می کند. در تلوژن افلوویوم فاز آناژن کاهش پیدا می کند و این بدان معناست که موها کمتر به دو مرحله ی بعدی وارد می شوند.
با این شرایط، حدود 30 درصد از فولیکول های مو به مرحله ی تلوژن حرکت کرده و مو ریزش پیدا می کند. این اتفاق همچنین در مواقعی مثل بعد از زایمان، جراحی یا کاهش وزن ناگهانی که در آنها بدن تحت استرس بالایی قرار گرفته دیده می شود. پزشک با توجه به سطح هورمون های کورتیزول، تستسترون و تیروئید در آزمایش خون شما احتمال هورمونی بودن ریزش مو شما را بررسی می کند.
عدم تعادل هورمونی چگونه باعث ریز مو میشود؟
هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که تمام اندام های بدن را کنترل می کنند. بنابراین زمانی که سطح هورمون های بدن دچار تغییر می شوند، احتمال بروز انواع مشکلات سلامتی وجود دارد. پزشکان دریافته اند که سطح بالای هورمون هایی مثل استروژن و تستسترون، زنان را در معرض خطر ریزش موی هورمونی قرار می دهد. آلوپسی آندروژنیک به طور مستقیم تحت تاثیر سطح بالای هورمون تستسترون در بدن زنان می باشد، اما علل هورمونی افلوویوم تلوژن بیشتر به سطوح استروژن و پروژسترون مربوط است.
پایین بود سطح استروژن یا تغییرات ناگهانی سطوح این دو هورمون، باعث ورود زود هنگام فولیکول ها به فاز تلوژن (فاز استراحت) می شود. این مو ها طی دو ماه از شروع این فاز دچار ریزش خواهند شد. بنابراین، طبیعی است که زنان در مواقع تغییرات شدید هورمونی مثل بلوغ، بارداری، بعد از زایمان، قاعدگی و مراحلی از دوره ماهانه خود، بیشتر در معرض خطر انواع ریزش موی هورمونی قرار می گیرند. علاوه بر این، علل متفاوت و ویژه هورمونی در کنار سایر فاکتور های محیطی طی هر یک از مقاطع ذکر شده، هر کدام انواع مختلف ریزش موی هورمونی دیده شده در زنان را توجیه می کنند.
دلایل نادر ریزش مو در زنان
در حالی که عدم تعادل هورمونی رایج ترین علت زمینه ای اصلی ریزش مو در زنان محسوب می شود، اما متخصصین علل نادر دیگری را نیز برای این مشکل معرفی کرده اند. از جمله این موارد می توان به مشکلات غدد تیروئید، سندروم متابولیک و مشکلات خاص پوستی اشاره کرد.
عوامل خطر زا و محرک ریزش مو
با توجه به زمینه روانی، رفتاری و سلامتی، برخی از زنان بیشتر از سایرین در معرض خطر ریزش مو قرار دارند. این عوامل خطر زا شامل مواردی مثل پرخوری، استرس و آسیب دیدگی های روانی است. موارد ذکر شده با تأثیر روی سطوح هورمون بدن، باعث افزایش خطر ریزش مو در مقاطع حساس زندگی زنان می شود.
علاوه بر عوامل خطر زای دراز مدت ذکر شده، ریزش مو -و مخصوصاً افلوویوم تلوژن- تحت برخی شرایط خاص محیطی و اتفاقات استرس زا به طور ناگهانی تحریک می شود. البته، از آنجایی که موها بعضاً پیش از شروع به ریزش تا یه ماه در فاز استراحت می مانند، زنان به منظور کمک به تشخیص دقیق محرک باید یک شرح حال کامل از سه ماه گذشته خود در اختیار پزشک قرار دهند.
