درماتیت به گروهی از بیماری های التهابی خارش دار گفته می شود که با تغییرات در لایه اپیدرم (لایه بیرونی پوست) همراه هستند. در بسیاری از موارد، ممکن است عوامل مختلفی به طور همزمان به عنوان محرک های زمینه ای عمل کنند (عوامل آلرژیک، تحریک کننده و درون زا، به ویژه در درماتیت دست). کلمات درماتیت و اگزما اغلب به جای هم به کار می روند. تمام اگزماها نوعی درماتیت هستند، اما همه درماتیت ها اگزما نیستند.
- به طور دقیق تر، درماتیت شامل هر عاملی از التهاب پوست می شود که اپیدرم را درگیر می کند.
- اگزما از کلمه یونانی به معنای «جوشیدن یا حباب زدن» گرفته شده است که از نظر آسیب شناسی به صورت ادم (ورم) در اپیدرم ظاهر می شود.
چه کسانی به درماتیت مبتلا می شوند؟
درماتیت یک بیماری شایع است که تقریباً از هر پنج نفر، یک نفر در طول زندگی خود به آن دچار می شوند.
انواع گوناگون درماتیت در سنین مختلف زندگی شایع تر هستند، برای مثال:
- درماتیت آتوپیک و پیتیریازیس آلبا بیشتر در کودکان دیده می شوند.
- اگزمای دست در افراد جوان و میانسال شایع تر است.
- اگزما وریدی یا گرانشی، درماتیت استئاتوتیک و اگزمای سکه ای، بیشتر در رده سنی میانسال و سالمندان دیده می شود.
لازم به ذکر است که عامل نژاد تأثیر ثابتی بر این بیماری ندارد.
درماتیت چه علائمی دارد؟
درماتیت می تواند حاد یا مزمن بوده و با وجود یکسان بودن عامل ایجادکننده آن، علائم ظاهری کاملاً متفاوتی داشته باشد.
- علائم درماتیت حاد شامل قرمزی، تورم، برجستگی های ریز، تاول های کوچک، ترشح و حتی بروز تاول های بزرگ است.
- نشانه های اگزمای مزمن شامل ضخیم شدن پوست، عمیق تر شدن خطوط پوستی، افزایش ضخامت هایپرکراتوزیس، پوسته پوسته شدن، شقاق، خراشیدگی و هایپرپیگمنتاسیون می شود.
- درماتیت نیمه حاد، ترکیبی از ویژگی های هر دو نوع حاد و مزمن را دربرمی گیرد.
تفاوت علائم بالینی در نژادهای مختلف به چه صورت است؟
در افراد با پوست تیره تر، تشخیص قرمزی پوست ممکن است دشوارتر باشد. همچنین، رنگ پوست این افراد بعد از التهاب نیز تغییرات بیشتری خواهد داشت.
انواع درماتیت
درماتیت اگزوژن ناشی از یک عامل یا آسیب خارجی است که باعث التهاب پوست می شود. انواع شایع آن عبارتند از:
- درماتیت تماسی آلرژیک: این نوع به دلیل حساسیت ایمنی فرد به یک آلرژن مانند نیکل، رنگ مو، لاستیک یا عطر، حتی در غلظت پایین ایجاد می شود. تشخیص آن با تست پچ انجام می گیرد.
- درماتیت تماسی تحریکی؛ در هر فردی که به اندازه کافی و برای مدت طولانی در معرض یک ماده محرک قرار گیرد، رخ می دهد. مواد تحریک کننده شامل صابون، مواد شوینده، حلال های آلی، مواد چربی زدا، ساینده ها، خشک کننده ها، گرد و غبار، ادرار و حتی آب هستند.
- درماتیت حساس به نور که ناشی از نور یا اشعه ماورای بنفش است.
- درماتیت پس از آسیب؛ به دلیل آسیب های فیزیکی مانند خراشیدگی، سوختگی یا جراحی ایجاد می شود.
- درماتیت ناشی از مصرف دارو
درماتیت آندوژن به دلیل عوامل داخلی که اغلب به خوبی درک نشده اند، ایجاد می شود. انواع رایج آن عبارتند از:
- درماتیت آتوپیک: نوعی شایع از درماتیت که در کودکان و بزرگسالان رخ می دهد و اغلب در خانواده هایی با سابقه آسم و تب یونجه دیده می شود.
- درماتیت سبورئیک: اگزمای مزمن شایعی است که صورت، پوست سر، گوش ها و انحنای اصلی بدن را – به دلیل واکنش به قارچ هایی که روی پوست زندگی می کنند – تحت تأثیر قرار می دهد.
- درماتیت دیسکوئید (سکه ای): لکه های سکه ای درماتیت که معمولاً دست و پا را درگیر می کند.
- پیتیریازیس آلبا: لکه های کم رنگ درماتیت که روی گونه ها ظاهر می شوند.
- درماتیت دست: ممکن است به علت عوامل محرک داخلی، خارجی و آلرژی زا به وجود آید.
- درماتیت پلک: این مورد نیز اغلب علل ترکیبی دارد.
- اوتیت خارجی: درماتیتی که مجرای گوش و لاله گوش را تحت تأثیر قرار می دهد.
- درماتیت وریدی یا گرانشی: درماتیتی که به دلیل نقص عملکرد دریچه های وریدی ساق پا ایجاد می شود.
- درماتیت کف پای کودکان: اگزمایی که باعث براق شدن و ترک خوردن پنجه پای کودکان می شود.
- درماتیت پوسته ای سطحی مزمن: لکه های اگزمایی به شکل انگشت، که روی بدن ظاهر می شوند.
- درماتیت استئاتوتیک: درماتیتی به شکل سنگفرش نامنظم که به دلیل چربی زدایی بیش از حد پوست از طریق حمام کردن و استفاده از صابون روی پا در افراد مسن ایجاد می شود.
- درماتیت هالو یا خال میرسون: این نوع می تواند اطراف یک خال خوش خیم بروز پیدا کند.
- درماتیت اریترودرمیک: درماتیت شدید که بیش از ۸۰ درصد پوست را تحت تأثیر قرار می دهد.
تشخیص افتراقی درماتیت
تشخیص افتراقی درماتیت به معنای بررسی سایر بیماری های پوستی است که ممکن است علائمی شبیه درماتیت داشته باشند. این موارد عبارتند از:
- عفونت های باکتریایی
- عفونت های قارچی
- بیماری های بافت همبند
- روزاسه
- بیماری های تاولی
- تومورهای پوستی
- لنفوم سلول T جلدی
درماتیت چگونه تشخیص داده می شود؟
در بسیاری از موارد، شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی برای تشخیص دقیق درماتیت کافی است. با این حال، گاهی اوقات ممکن است به انجام بعضی از آزمایش های زیر نیاز باشد:
- تراشیدن پوست: برای ردیابی عفونت قارچی که خود را به شکل درماتیت نشان می دهد
- سوآب پوست: برای بررسی عفونت باکتریایی یا ویروسی ثانویه
- تست پچ: برای شناسایی آلرژن های تماسی
- تست نور: در صورت مشکوک بودن به درماتیت حساس به نور
- بیوپسی پوست: برای رد موارد مشابه درماتیت
- آزمایش خون: بررسی میزان IgE (معمولاً در درماتیت آتوپیک بالا می رود)، عملکرد تیروئید (در برخی موارد درماتیت دست و درماتیت استئاتوتیک)
درمان درماتیت
در این بخش به اصول کلی درمان درماتیت می پردازیم:
- شناسایی و اجتناب از عوامل حساسیت زا: بر اساس شرح حال بیمار، مانند سرگرمی ها، محصولاتی که استفاده می کند و شغل او، می توان عوامل آلرژن ها شناسایی کرد. برای این کار از تست پچ استفاده می کنند.
- شناسایی و اجتناب از محرک ها: از صابون، ژل حمام، گرد و غبار، حلال های آلی و عوامل خشک کننده اجتناب کنید.
- محافظت از پوست با وسایل محافظ شخصی: استفاده از دستکش های نخی برای کارهای خشک و مدل های آستر‌دار آن (در صورت وجود حساسیت یا التهاب احتمالی) برای محافظت در برابر مواد حساسیت زا یا محرک، به خصوص در موارد درماتیت دست، توصیه می شود.
درمان های موضعی
- نرم کننده ها: هم به جای صابون، هم بعد از حمام یا شست و شو و در هر زمان که پوست خشک به نظر می رسد، قابل استفاده هستند.
- خیس خوردن در پتاسیم پرمنگنات: برای خشک کردن اگزمای حاد ترشح یا تاول دار مفید است.
- پانسمان با پماد: برای کمک به نفوذ استروئیدهای موضعی به پوست، تسکین و کاهش آسیب پوستی ناشی از خاراندن به کار می رود.
- استروئیدهای موضعی: به طور کلی، اگر پوست خشک است از پماد و اگر مرطوب است از کرم استفاده می شود.
- ضدالتهاب های موضعی
درمان های سیستمی
- آنتی هیستامین ها: برای سرکوب خارش اگزما، به طور کلی به آنتی هیستامین های خواب آور به جای نوع غیرخواب آور نیاز است.
- آنتی بیوتیک و داروهای ضد ویروس: در صورتی باید تجویز شوند که اگزما با باکتری (استافیلوکوک) و ویروس هرپس سیمپلکس عفونت ثانویه پیدا کند.
- درمان های سرکوب کننده سیستم ایمنی: کمتر از ۲ درصد از مبتلایان به اگزمای مزمن، با درمان های فوق به طور کامل کنترل نمی شوند. داروهایی که پاسخ ایمنی بیش فعال را که در درماتیت مشاهده می شود کاهش می دهند (مانند متوترکسات، آزاتیوپرین و سیکلوسپورین)، می توانند مفید باشند.
- درمان های بیولوژیک: درمان با آنتی بادی برای درماتیت شدید و به صورت تزریقی تجویز می شود. برخی از نمونه های آن شامل دوپیلوماب، تراکلومیماب، لبریکیزوماب و نِمولیزوماب است.
بیشتر بدانید: همه چیز در رابطه با بیماری میلیا
